آفتاب داغ، روزهای طولانی، لباس‌های رنگارنگ، میوه‌های تابستانی و تعطیلات، معمولاً با حس شادی و سرزندگی همراه‌اند. اما برای برخی از افراد، همین فصل گرم می‌تواند آغاز یک دوره‌ی طاقت‌فرسا از خمودگی، اضطراب و ناراحتی بی‌دلیل باشد. پدیده‌ای به نام افسردگی تابستانی یا «افسردگی فصلی معکوس» (Reverse Seasonal Affective Disorder) که برخلاف تصور عموم، تنها به زمستان محدود نیست، در ماه‌های گرم سال نیز بسیاری را درگیر می‌کند.

افسردگی تابستانی یکی از زیرشاخه‌های اختلال خلقی فصلی (SAD) است که معمولاً در اواخر بهار یا اوایل تابستان آغاز می‌شود و تا اواخر تابستان یا اوایل پاییز ادامه دارد. برخلاف نسخه زمستانی این اختلال که با افزایش خواب، پرخوری و احساس بی‌حوصلگی همراه است، افسردگی تابستانی بیشتر با بی‌خوابی، کاهش اشتها، تحریک‌پذیری شدید، اضطراب، و حتی افکار منفی همراه است.

یکی از دلایل اصلی بروز این حالت، برهم خوردن تعادل ریتم شبانه‌روزی بدن به‌دلیل افزایش ساعات نور روز است. هنگامی که نور خورشید بیش از حد طولانی می‌شود، ترشح ملاتونین (هورمون تنظیم‌کننده خواب) کاهش یافته و بدن دچار بی‌نظمی در خواب و بیداری می‌شود. همین موضوع باعث بی‌خوابی مزمن، کاهش انرژی روزانه و به‌تدریج، بروز نشانه‌های افسردگی می‌شود.

افزایش دما و گرمای طاقت‌فرسا نیز از دیگر عوامل موثر در بروز این اختلال است. گرما نه‌تنها خواب را مختل می‌کند بلکه باعث بی‌قراری روانی، کاهش تحرک فیزیکی و در نهایت انزوای اجتماعی می‌شود. برخلاف زمستان که مردم در خانه می‌مانند و این اتفاق پذیرفته‌شده‌تر است، در تابستان این رفتار ممکن است نوعی «انزوای غیرمنتظره» تلقی شود و فشار روانی بیشتری ایجاد کند.

همچنین تغییرات در سبک زندگی تابستانی مانند تغییر برنامه خواب به‌دلیل سفر یا تعطیلات، مصرف غذاهای ناسالم، نگرانی‌های بدنی و ظاهری (به‌ویژه در بین جوانان و نوجوانان) و حتی انتظارات اجتماعی برای شاد بودن در تابستان، می‌تواند فشار روانی ایجاد کرده و وضعیت روحی فرد را وخیم‌تر کند.

درمان افسردگی تابستانی، نیازمند شناسایی دقیق و واکنش مناسب است. اولین گام، پذیرفتن این واقعیت است که احساس ناراحتی در تابستان هم ممکن است طبیعی باشد. برای مدیریت بهتر این شرایط، پیشنهاد می‌شود ساعات بیرون‌ماندن در گرما کاهش یابد، برنامه خواب و غذا تنظیم شود، فعالیت بدنی ملایم مانند پیاده‌روی صبحگاهی ادامه پیدا کند و در صورت شدت یافتن علائم، حتماً با یک روان‌درمانگر یا روان‌پزشک مشورت شود.

افسردگی تابستانی هنوز در بسیاری از جوامع، پدیده‌ای ناشناخته و نادیده‌گرفته‌شده است. آگاهی‌رسانی درباره‌ی آن می‌تواند به هزاران نفر کمک کند تا بدانند آنچه تجربه می‌کنند غیرعادی نیست و راهی برای عبور از آن وجود دارد.