در دنیای امروز، جایی که سرعت رشد تکنولوژی از سرعت درک آن پیشی گرفته، اپلیکیشن‌هایی مانند تیک‌تاک به پدیده‌ای فراتر از یک شبکه اجتماعی تبدیل شده‌اند. در ایران نیز، به‌رغم محدودیت‌های فیلترینگ، این پلتفرم توانسته در میان نوجوانان و حتی کودکان، محبوبیتی بی‌سابقه پیدا کند. اما پشت این ویدیوهای ۱۵ تا ۶۰ ثانیه‌ای، پشت لبخندهای مصنوعی، ترندهای چالش‌برانگیز و فیلترهای رنگارنگ، دنیایی پنهان است که روان‌شناسان نسبت به آن هشدار می‌دهند: دنیایی از خودمقایسه‌گری، اضطراب، اعتیاد رفتاری و بی‌هویتی تدریجی.
تیک‌تاک به‌واسطه الگوریتم پیشرفته‌اش، رفتاری بسیار شخصی‌سازی‌شده دارد. این الگوریتم بر اساس حرکات انگشت، مکث کاربر، علایق، موقعیت مکانی و حتی حالت چهره او، محتوایی ارائه می‌دهد که دقیقاً با روحیه و الگوی رفتاری‌اش هماهنگ باشد. برای یک نوجوان، این موضوع به‌معنای قرار گرفتن در یک حباب الگوریتمی است؛ جایی که تنها چیزهایی را می‌بیند که دوست دارد یا باید دوست داشته باشد، نه آنچه لازم است بداند.
یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که در سال ۱۴۰۴ در ایران گسترش یافته، چالش‌های خطرناک و ویروسی تیک‌تاک است. از چالش‌های تقلیدی پر ریسک مانند بالا رفتن از ارتفاع، خوردن مواد عجیب، تا چالش‌هایی با بار جنسی یا خشونت روانی، تیک‌تاک به‌نوعی میدان رقابت برای جلب توجه و دیده شدن تبدیل شده است. نوجوانان ایرانی نیز، در رقابت با همتایان جهانی خود، تلاش می‌کنند مرزها را بشکنند؛ اما چه بهایی دارد این دیده‌شدن؟
برخی از این چالش‌ها منجر به آسیب‌های جسمی جدی، سرافکندگی اجتماعی، اضطراب، افسردگی و در موارد نادری حتی خودکشی شده‌اند. روان‌شناسان هشدار می‌دهند که نوجوانان هنوز به رشد کامل شناختی نرسیده‌اند و نمی‌توانند پیامدهای بلندمدت رفتارهای‌شان را به‌درستی ارزیابی کنند. تیک‌تاک با تحریک مرکز پاداش مغز از طریق لایک، کامنت و ویو، وابستگی روانی شدیدی ایجاد می‌کند؛ به‌طوری که نوجوان برای تأیید شدن، هویت خود را قربانی می‌کند.
در کنار آن، بدن‌هراسی (Body Image Issues)، الگوبرداری از زیبایی غیرواقعی، رقابت برای جذاب‌تر بودن، و فشار دائمی برای تولید محتوای متفاوت، همگی به بحران‌هایی درونی دامن می‌زنند که بسیاری از والدین از آن بی‌خبرند.
اما راه‌حل چیست؟ ممنوعیت مطلق معمولاً نتیجه معکوس دارد. آنچه مورد تاکید کارشناسان است، آگاهی‌بخشی والدین، گفت‌وگوی صادقانه با نوجوانان، و استفاده از ابزارهای نظارت هوشمندانه بدون کنترل افراطی است. والدین باید خود را با فضای دیجیتال آشنا کنند، حضور فرزندان را در آن به‌رسمیت بشناسند، اما همزمان با آن‌ها درباره مرزها، خطرات، و انتخاب‌های آگاهانه صحبت کنند.
تیک‌تاک آمده تا بماند، و نوجوانان ما بخشی از آینده دیجیتال‌اند. اما لازم است یاد بگیریم که چگونه این ابزارها را به‌درستی مدیریت کنیم، پیش از آن‌که آن‌ها ما و فرزندان‌مان را مدیریت کنند.
