اکسی‌توسین که به‌عنوان «هورمون عشق» شناخته می‌شود، ممکن است نقش محافظتی مهمی در برابر اختلالات خلقی ناشی از کم‌خوابی و تغییرات هورمونی در زنان ایفا کند؛ به‌ویژه در دوران‌هایی مانند پس از زایمان و یائسگی که بدن دستخوش تغییرات هورمونی شدید می‌شود.
این یافته‌ها نتیجه‌ی مطالعه‌ای است که قرار است در نشست سالانه انجمن غدد درون‌ریز آمریکا (ENDO 2025) در شهر سان‌فرانسیسکو، کالیفرنیا ارائه شود. پژوهش توسط تیمی از بیمارستان زنان بریگام و دانشگاه پزشکی هاروارد انجام شده و به بررسی تأثیر هم‌زمان اختلال در خواب و کاهش سطح استروژن بر خلق‌وخو و میزان اکسی‌توسین در زنان پیش‌یائسه پرداخته است.
خواب مختل، خلق پایین؛ اما اکسی‌توسین چه می‌کند؟
دکتر ایرنه گونسالوز، روان‌پزشک و محقق ارشد این پژوهش، می‌گوید:
> «ما دریافتیم که سطح اکسی‌توسین در پاسخ به استرس ناشی از خواب ناپیوسته افزایش می‌یابد. جالب اینکه زنانی که قبل از اختلال خواب، سطح بالاتری از اکسی‌توسین داشتند، روز بعد دچار اختلال خلقی کمتری شدند. این نتایج نشان می‌دهد که اکسی‌توسین می‌تواند به‌عنوان یک بافر طبیعی و بیولوژیکی در دوره‌هایی که فرد از نظر روانی و هورمونی آسیب‌پذیر است، عمل کند.»
خواب آشفته در دوران‌های حیاتی زنان
در دوران‌هایی مانند پس از زایمان و یائسگی، زنان با تغییرات شدید هورمونی و اختلال در خواب روبرو می‌شوند. با این حال، این مشکلات اغلب ساده‌انگارانه تلقی شده یا به‌عنوان بخشی طبیعی از زندگی پذیرفته می‌شوند.
اما این تحقیق تازه، با ارائه شواهد بیولوژیکی جدید، نشان می‌دهد که خواب‌های ناپیوسته در این دوره‌ها با تغییرات واقعی در سلامت روان مرتبط است؛ و اکسی‌توسین ممکن است یک محافظ طبیعی در برابر این تغییرات خلقی باشد.
جزئیات مطالعه
در این تحقیق، ۳۸ زن سالم پیش‌یائسه، دو دوره‌ی پنج‌شبانه را در شرایط کنترل‌شده سپری کردند: یک‌بار در حالت طبیعی هورمونی و یک‌بار پس از سرکوب استرادیول (نوعی استروژن).
پس از دو شب خواب منظم، خواب شرکت‌کنندگان در سه شب بعدی عمداً به هم ریخته شد تا الگوهایی شبیه به خواب ناپیوسته در دوران پس از زایمان یا یائسگی شبیه‌سازی شود. در تمام مدت، سطح اکسی‌توسین و خلق‌وخو مورد ارزیابی قرار گرفت.
نتایج نشان داد:
1. اختلال خواب منجر به افزایش اختلال خلقی و هم‌چنین افزایش سطح اکسی‌توسین شد.
2. زنانی که قبل از اختلال خواب سطح بالاتری از اکسی‌توسین داشتند، روز بعد کمتر دچار نوسانات خلقی شدند.
یک مسیر نو در درمان اختلالات خلقی زنان
دکتر گونسالوز در پایان می‌افزاید:
> «میلیون‌ها زن در دوره‌های مختلف زندگی با علائم روانی ناشی از تغییرات هورمونی مواجه‌اند، اما درمان‌ها عمدتاً به داروهای ضدافسردگی یا هورمون‌درمانی محدود شده‌اند. شناخت نقش احتمالی اکسی‌توسین به‌عنوان تعدیل‌گر طبیعی خلق‌وخو می‌تواند درک ما را از سلامت روان زنان دگرگون کرده و به رویکردهای درمانی نوین بینجامد.»
این تحقیق با حمایت مالی از سوی مرکز زنان بیمارستان بریگام (Connors Center WHISPR Award)، بورسیه تحقیقاتی Dupont-Warren HMS و مؤسسه ملی سالمندی آمریکا (NIA) انجام شده است.
