از بحث‌های عجیب درباره غذا گرفته تا فریادهای نیمه‌شب، صحبت‌کردن در خواب رازهای شگفت‌انگیزی از نحوه‌ی عملکرد مغز در زمان استراحت آشکار می‌کند.
نویسنده: لورن لفر | منتشر شده در ۵ اوت ۲۰۲۵
> «جنگ خردل از یک ربع بعد شروع می‌شه. همه رو ردیف کردیم؟»
> «داریم رولت غذایی بازی می‌کنیم، رولت غذایی! آره، یه نون خامه‌ای مسموم هم بینشونه.»
> «ادوینا حتی گریه نکرد وقتی اون کروکودیل پاش رو کند!»
همه‌ی این جملات نقل‌قول مستقیم از دنیای عجیب و ناخودآگاه دیون مک‌گرگور هستند؛ ترانه‌سرا و سخن‌گوی شب‌گرد آمریکایی. مک‌گرگور در بین اطرافیانش به خاطر سخنرانی‌های بلند شبانه‌اش درباره غذا، شخصیت‌های عجیب‌وغریب و سناریوهای خیالی، شهرت داشت. مونولوگ‌های شبانه‌اش آن‌قدر شاخص (و مزاحم) بودند که دوستانش آن‌ها را ضبط کرده و در قالب یک آلبوم توسط شرکت دی‌کا رکوردز در سال ۱۹۶۴ منتشر کردند. دهه‌ها بعد، تیمی از روان‌شناسان محتوای صحبت‌های شبانه‌ی او را به‌طور رسمی مورد تحلیل قرار دادند.
ممکن است اکثر ما هرگز موفق به بستن قرارداد آلبوم درباره صحبت‌های شبانه‌مان نشویم یا سوژه یک پژوهش علمی نشویم، اما این به آن معنا نیست که در خواب ساکتیم. در واقع، صحبت‌کردن در خواب، بسیار شایع‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید.
برآوردها متفاوت است، اما تا ۶۵٪ از مردم اعلام کرده‌اند که حداقل یک‌بار در زندگی خود در خواب صحبت کرده‌اند. و بین ۳ تا ۳۰٪ افراد به‌طور منظم دچار این پدیده هستند. به گفته‌ی «لوئیجی دی جنارو»، روان‌شناس و پژوهشگر خواب از دانشگاه ساپینزای رم، صحبت‌کردن در خواب یکی از رایج‌ترین رفتارهای خواب است. این رفتار بیشتر در کودکان ثبت می‌شود (شاید به دلیل نظارت بیشتر والدین)، اما می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.
وقتی خوابیم، چه می‌گوییم؟
صحبت در خواب می‌تواند از زمزمه‌های نامفهوم تا سخنرانی‌های پرشور را دربر بگیرد. اما بیشتر ما فقط زمانی از این موضوع باخبر می‌شویم که کسی دیگر آن را به ما بگوید. به گفته‌ی دی جنارو، افراد کاملاً نسبت به این رفتار بی‌اطلاع هستند و چیزی به خاطر نمی‌آورند.
تمام اطلاعات ما از طریق ضبط‌ها یا مطالعات خواب به دست آمده‌اند. تنها تعداد اندکی از پژوهش‌ها تلاش کرده‌اند محتوای دقیق گفتار در خواب را فهرست کنند. مطالعه‌ی مونولوگ‌های مک‌گرگور نشان داد گفتار شبانه‌اش از نظر میزان عجیب‌بودن، با رؤیاهای خودگزارش‌شده‌ی دیگر افراد شباهت دارد. تفاوت‌هایی در شخصیت‌ها و بار احساسی گفتار دیده می‌شد، که محققان آن را به تفاوت شخصیتی نسبت دادند.
در نمونه‌های بزرگ‌تر، روندهای جالب‌تری آشکار شد. «دردری برت»، نویسنده‌ی کتاب «کمیته خواب» و روان‌شناس دانشگاه هاروارد، داده‌های مک‌گرگور را تحلیل کرد و سپس تحلیل وسیع‌تری از هزاران نمونه‌ی گفتار شبانه انجام داد که با اپلیکیشنی در خانه افراد ضبط شده بودند.
برت دریافت که گفتار در خواب از جهاتی با گفتار بیداری و رؤیا تفاوت دارد: در گفتار خواب، عبارات منفی، خشم، اشاره به عملکردهای بدنی، غذا و مسائل جنسی بیشتر دیده می‌شود. تفاوت بارز دیگر، میزان فحاشی بود: افراد در خواب حدود ۶ برابر بیشتر از حالت بیداری فحش می‌دادند. برت می‌گوید: «برخی از این گفتارها واقعاً شبیه به یک حمله فحاشی است.»
این یافته‌ها با نتایج مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ نیز تقویت شدند. در این پژوهش، ۸۸۳ جمله شبانه از ۲۳۲ نفر ثبت شد. واژه «نه» رایج‌ترین واژه قابل فهم بود. ساختارهای منفی در مجموع بیش از ۲۱٪ از جملات را تشکیل می‌دادند. همچنین پرسش‌ها، ۲۵٪ دیگر را شامل می‌شدند. حدود ۱۰٪ از جملات نیز حاوی ناسزا بودند و بسیاری از آن‌ها شامل توهین به دیگران یا چیزهایی بودند.
با این حال، برت تأکید می‌کند که گفتار در خواب لزوماً حقیقت‌گوتر یا صادق‌تر از گفتار بیداری نیست. بیشتر اوقات، این گفتارها بی‌معنا و فاقد انسجام منطقی هستند.
چرا اصلاً در خواب صحبت می‌کنیم؟
گاه‌به‌گاه، گفتار در خواب دقیقاً با محتوای رؤیا هم‌زمان است. به گفته‌ی برت، وقتی افراد از خواب بیدار می‌شوند، گاهی می‌توانند کلمه‌به‌کلمه همان جمله‌ای را که دقایقی پیش در خواب گفته‌اند، تکرار کنند. اما این موضوع همیشگی نیست.
صحبت‌کردن در خواب در همه‌ی مراحل خواب ممکن است رخ دهد، از جمله REM (مرحله‌ای که اغلب رؤیاها در آن اتفاق می‌افتند)، اما بیشتر گفتارها در مراحل غیر-REM رخ می‌دهند. به گفته‌ی روان‌شناس آرتور آرکین در کتاب مرجع «گفتار در خواب»، در خواب غیر-REM، گفتار کوتاه‌تر و نامفهوم‌تر است.
اما در مرحله‌ی REM، گفتار بلندتر و قابل فهم‌تر می‌شود. جینگ ژانگ، عصب‌شناس دانشگاه پزشکی هاروارد، می‌گوید برخی افراد حتی می‌توانند در وسط REM به سؤالات پاسخ دهند و مکالمه انجام دهند.
در تحلیل داده‌های برت، حتی موارد نادری از مکالمه‌ی دو نفر در خواب ثبت شده‌اند که با هم در خواب صحبت می‌کردند!
ما دقیقاً نمی‌دانیم مغز افراد هنگام حرف‌زدن در خواب چه کار می‌کند، اما برخی سرنخ‌ها داریم. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ که دی جنارو نیز در آن مشارکت داشت، نشان داد در زمان گفتار در خواب، الگوهای امواج مغزی مخصوص خواب عمیق شکسته می‌شوند و شباهت بیشتری به مغز بیدار پیدا می‌کنند. این یافته نشان‌دهنده ارتباط مستقیم بین گفتار بیداری و گفتار خواب است.
ژانگ توضیح می‌دهد که گفتار در خواب اغلب هنگام انتقال بین مراحل خواب و بیداری اتفاق می‌افتد؛ یعنی زمانی که مغز از یک حالت به حالت دیگر جابه‌جا می‌شود. به نظر می‌رسد برخی بخش‌های مغز هنوز فعال می‌مانند، در حالی که دیگر بخش‌ها در خوابند.
در نتیجه، افرادی که خواب ناآرام، پراسترس یا مختل دارند، بیشتر دچار گفتار در خواب می‌شوند. این رفتار در زمان استرس، کم‌خوابی یا مصرف الکل شایع‌تر است.
برت در جمع‌بندی می‌گوید: «به نظر من، این یک گلیچ (اختلال کوچک) است»؛ یعنی مشکلی کوچک در روند طبیعی گذر از یک مرحله خواب به مرحله دیگر.
آیا جای نگرانی وجود دارد؟
گفتار در خواب اغلب با دیگر «پاراسومنیاها» مانند راه‌رفتن در خواب یا وحشت شبانه مرتبط است. اگر کسی یکی از این رفتارها را تجربه کند، احتمال تجربه‌ی دیگر موارد نیز بیشتر است. عوامل ژنتیکی هم ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.
اما به‌طور کلی، گفتار در خواب بیماری خطرناک یا نگران‌کننده‌ای نیست.
مگر در موارد بسیار شدید (مثلاً زمانی که خواب فرد دائماً باعث بیدار شدن اطرافیان یا خودش می‌شود)، نیازی به مداخله نیست.
برای بیشتر مردم، صحبت‌کردن گهگاهی در خواب، بخشی طبیعی از خواب شبانه است.
البته اگر شما هم به سطح مک‌گرگور برسید، شاید بد نباشد سری به یک کلینیک خواب بزنید. خود او بعدها و پس از رسیدن به آرامش در زندگی و خواب بهتر، بالاخره ساکت شد.
