تب دنگی که روزی تنها به عنوان بیماری‌ای وارداتی شناخته می‌شد، امروز به دغدغه‌ای ملی در ایران تبدیل شده است. بنابر اعلام نظام مراقبت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا تاریخ ۲۵ تیرماه، ۲۷۷ مورد ابتلا به تب دنگی در کشور شناسایی شده که اکثریت مطلق آن در شهرستان چابهار گزارش شده‌اند. اما نکته نگران‌کننده‌تر، گزارش صید پشه آئدس در تمامی نقاط استان گیلان است؛ نشانه‌ای واضح از احتمال بالای انتقال محلی این بیماری در شمال کشور.

از بین موارد ثبت‌شده، ۲۶۶ نفر ساکن بومی چابهار و ۷ نفر مسافر بازگشته از پاکستان بوده‌اند. همچنین ۴ مورد در زاهدان و ایرانشهر ثبت شده که همگی سابقه سفر به چابهار داشته‌اند. این الگو نشان‌دهنده‌ی تمرکز اصلی بیماری در جنوب شرقی کشور است؛ با این حال، حالا پشه ناقل آن در استان‌های شمالی نیز مشاهده شده است.

تب دنگی یک بیماری ویروسی حاد است که توسط نیش پشه‌های آئدس – به‌ویژه گونه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus – منتقل می‌شود. علائم بیماری معمولاً ۴ تا ۷ روز پس از نیش ظاهر می‌شود و شامل تب بالا، سردرد شدید، درد عضلات و مفاصل، تهوع، استفراغ، درد پشت چشم‌ها، تورم غدد لنفاوی و گاهی بثورات پوستی است. گرچه مرگ‌ومیر آن در اغلب موارد نادر است، اما شدت علائم می‌تواند زندگی فرد را مختل کرده و در صورت بی‌توجهی، عوارض جدی به‌جا بگذارد.

گزارش وزارت بهداشت از وجود پشه آئدس در ۸ استان کشور پرده برداشته است. در جنوب، آئدس اجیپتی در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان (کنارک و چابهار)، بوشهر و فارس (شهرستان مهر) مشاهده شده و در شمال نیز آئدس آلبوپیکتوس در تمامی نقاط گیلان، شهرهایی از مازندران (رامسر، تنکابن، محمودآباد، نور)، بیله‌سوار اردبیل و حتی بخش‌هایی از آذربایجان شرقی (هوراند، کلیبر، خداآفرین) دیده شده است.

هر دو گونه پشه یادشده توانایی انتقال تب دنگی را دارند و قابلیت تطبیق با مناطق شهری، روستایی و حاشیه‌ای را دارند. زیستگاه آن‌ها معمولاً آب‌های راکد در ظروف کوچک مانند زیر گلدانی‌ها، بشکه‌ها یا تایرهای قدیمی است؛ محیط‌هایی که اغلب نادیده گرفته می‌شوند.

اما راه پیشگیری چیست؟

در حال حاضر، درمان قطعی یا واکسن در دسترس عموم برای تب دنگی وجود ندارد. بنابراین تنها راه کنترل آن، پیشگیری از گزش پشه ناقل است. پوشیدن لباس‌های بلند و روشن در ساعات فعالیت پشه‌ها (صبح زود و غروب)، استفاده از اسپری‌های دفع حشرات، پاک‌سازی منابع آب راکد و اقامت در اماکن دارای پنجره‌های توری یا تهویه مناسب از جمله اقدامات مؤثر برای جلوگیری از ابتلا هستند.

با افزایش موارد بیماری و گسترده‌شدن زیستگاه پشه ناقل در سراسر کشور، به‌ویژه در مناطق گردشگری و پر رفت‌وآمد، آگاهی عمومی و آموزش‌های بهداشتی نقش مهمی در مقابله با این تهدید نوظهور دارد. لازم است خانواده‌ها، نهادهای شهری و بهداشتی با همکاری یکدیگر از تبدیل تب دنگی به بحران ملی جلوگیری کنند.