درد، بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه انسانی است؛ اما تحمل آن همیشه آسان نیست. همین موضوع باعث شده که بسیاری از ما، با کوچک‌ترین نشانه‌ای از سردرد، دندان‌درد یا کمر درد، بی‌درنگ به سراغ داروهای مسکن برویم. داروهایی که در ظاهر ناجی‌اند، اما وقتی بی‌رویه مصرف شوند، می‌توانند تهدیدی جدی برای جان انسان باشند. واقعیت این است که مصرف بی‌رویه مسکن‌ها، پدیده‌ای رایج اما نگران‌کننده در زندگی روزمره ماست که پیامدهای آن روزبه‌روز بیشتر خود را نشان می‌دهد.

در سال‌های اخیر، سازمان‌های بهداشتی جهانی مانند FDA و WHO هشدارهای متعددی در مورد مصرف بدون نسخه و بیش از حد داروهای مسکن صادر کرده‌اند. داروهایی نظیر ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن و حتی مسکن‌های شبه‌افیونی مانند ترامادول، اگر بدون نظارت پزشک مصرف شوند، نه‌تنها درد را تسکین نمی‌دهند، بلکه می‌توانند کلیه‌ها، کبد، معده، قلب و حتی سیستم عصبی را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهند.

بسیاری از افراد گمان می‌کنند مصرف یک یا دو قرص مسکن در روز، مسئله‌ای نیست؛ اما تداوم این عادت، به‌ویژه در افرادی که برای سردردهای تنشی، دردهای عضلانی یا قاعدگی، به‌طور مداوم به این داروها پناه می‌برند، می‌تواند منجر به نوعی وابستگی پنهان و ناهشیارانه شود. در چنین شرایطی، بدن نسبت به اثر دارو مقاوم می‌شود و فرد برای رسیدن به همان تسکین اولیه، دوز بیشتری مصرف می‌کند؛ چرخه‌ای که در نهایت ممکن است به مسمومیت دارویی، نارسایی کبدی یا حتی مرگ منجر شود.

یکی از خطرناک‌ترین آثار مصرف بیش از حد مسکن‌ها، آسیب کبدی ناشی از استامینوفن است. در بسیاری از کشورها، مواردی از مرگ خاموش در اثر مصرف دوز بالای استامینوفن گزارش شده که به دلیل عدم آگاهی از میزان ایمن مصرف، رخ داده‌اند. این در حالی است که برخی از داروهای سرماخوردگی ترکیبی نیز حاوی استامینوفن‌اند و مصرف هم‌زمان آن‌ها با قرص مسکن می‌تواند منجر به تجمع خطرناک این ماده در بدن شود.

از سوی دیگر، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، اگر به‌صورت مداوم مصرف شوند، باعث خون‌ریزی‌های گوارشی، زخم معده و افزایش ریسک حمله قلبی می‌شوند. بسیاری از افراد مسن، بدون مشورت با پزشک، این داروها را به‌صورت روزانه برای دردهای مزمن مفاصل مصرف می‌کنند، غافل از آن‌که این روند در درازمدت بسیار آسیب‌زاست.

مسکن‌های مخدر نیز داستانی تلخ‌تر دارند. مصرف خودسرانه ترامادول، متادون و داروهای مشابه، در برخی مناطق به یک بحران سلامت عمومی تبدیل شده است. این داروها، به‌دلیل اثرگذاری سریع و احساس آرامش کاذبی که ایجاد می‌کنند، بسیار اعتیادآورند و حتی ممکن است در دوزهای پایین باعث تشنج، خواب‌آلودگی خطرناک و توقف تنفس شوند.

راه حل چیست؟ پیش از هر چیز، آگاهی. باید بدانیم که هر دارویی، حتی آن‌هایی که بدون نسخه به فروش می‌رسند، پتانسیل خطر دارند. جایگزین‌های غیردارویی مانند مدیتیشن، فیزیوتراپی، تغذیه مناسب، ورزش و تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند در کاهش دردهای مزمن موثر باشند. مهم‌تر از همه، مراجعه به پزشک برای یافتن ریشه‌ی درد، به‌جای سرکوب موقت آن با قرص‌هاست.

در جهانی که داروها به آسانی در دسترس‌اند، مسئولیت مصرف آگاهانه بر عهده‌ی ماست. زیرا همان مسکنی که امروز درد را می‌کاهد، ممکن است فردا جان را تهدید کند.