در یکی از پیشرفتهای خیره‌کننده‌ی علم عصب‌شناسی، پژوهشگران موفق شده‌اند ارگانوئیدهای مغزی پیشرفتهای تولید کنند که به‌عنوان مدل‌های زنده و کوچک‌شده‌ای از مغز انسان، امکان مطالعه دقیق‌تر بیماری آلزایمر را فراهم می‌کنند.
این ارگانوئیدها که به‌طور غیررسمی به آن‌ها «مغزهای مینیاتوری» گفته می‌شود، از سلول‌های بنیادی انسانی ساخته شده‌اند و در شرایط کنترل‌شده‌ی آزمایشگاهی، قادر به رشد، تقسیم و حتی بروز رفتارهای عصبی مشابه مغز واقعی هستند.
دکتر ماریا کوالسکی، متخصص نوروبیولوژی در مؤسسه علوم اعصاب آلمان، در این باره می‌گوید:
> «ما حالا می‌توانیم علائم اولیه آلزایمر مانند تجمع پروتئین آمیلوئید و کاهش عملکرد سیناپسی را در محیطی آزمایشگاهی و قابل‌کنترل بازآفرینی کنیم. این تحولی بنیادین در مطالعه آلزایمر محسوب می‌شود.»
چرا این ارگانوئیدها اهمیت دارند؟
آلزایمر یکی از مرموزترین بیماری‌های قرن حاضر است که هنوز درمان قطعی برای آن کشف نشده است. عمده مطالعات پیشین بر روی حیوانات یا نمونه‌های سلولی ساده انجام می‌شد، که محدودیت‌های جدی در دقت، شباهت ساختاری و پیش‌بینی‌پذیری داشتند.
اما مغزهای مصنوعی جدید، ساختاری مشابه مغز انسان دارند، از نورون‌های متصل به‌هم گرفته تا حضور شبکه‌های الکتریکی ابتدایی. این ویژگی‌ها باعث می‌شود بتوان مسیر پیشرفت آلزایمر را به‌صورت زنده مشاهده و واکنش‌های سلولی را در برابر داروهای جدید بررسی کرد.
آیا درمان نزدیک‌تر شده است؟ آیا درمان نزدیک‌تر شده است؟
با استفاده از این مغزهای مصنوعی، چند داروی جدید که پیش از این در مراحل حیوانی مؤثر بودند، دوباره آزمایش شده‌اند. نتایج اولیه نشان داده که برخی از این داروها قادرند تجمع پلاک‌های آمیلوئید را به‌طور چشمگیری کاهش دهند. همچنین، تیم‌های پژوهشی اکنون در حال بررسی تأثیر ژن‌درمانی در سطح سلول‌های مغزی با استفاده از همین مدل‌ها هستند.
علاوه بر آلزایمر، از این فناوری می‌توان برای مطالعه بیماری‌هایی نظیر پارکینسون، صرع، اوتیسم و حتی عوارض عصبی کووید-۱۹ استفاده کرد.
جمع‌بندی
توسعه ارگانوئیدهای مغزی، انقلابی در علم اعصاب است. این ابزار قدرتمند، نه‌تنها امکان بررسی زنده فرآیندهای مغزی را فراهم کرده، بلکه امیدی تازه برای درمان بیماری‌های ناتوان‌کننده‌ای چون آلزایمر به همراه آورده است. شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، راه درمان آلزایمر از همین مغزهای کوچک ولی پرتوان آغاز شود.
