۱۰ هواپیمای غول‌پیکر نظامی جهان در سال ۲۰۲۵
هواپیماهای نظامی غول‌پیکر، تنها برای حمل بارهای سنگین طراحی نشده‌اند؛ بلکه برای سرعت، انعطاف‌پذیری و بهره‌وری در شرایط پرفشار نیز بهینه‌سازی شده‌اند. تکامل قابلیت‌های ترابری هوایی نظامی منجر به ساخت برخی از بزرگ‌ترین و توانمندترین هواپیماهای جهان شده است.
این غول‌های پرنده، نقش حیاتی در انتقال نیرو، تجهیزات، خودروهای زرهی و کمک‌های انسان‌دوستانه در صحنه‌های نبرد جهانی ایفا می‌کنند. ظرفیت حمل بار، طول بدنه و دهانه بال سه معیار اصلی برای ارزیابی اندازه آن‌ها هستند.
در این مقاله، با ۱۰ مورد از بزرگ‌ترین هواپیماهای نظامی حال حاضر جهان یا نمونه‌های تاریخی تأثیرگذار آشنا می‌شوید که معیار اصلی رتبه‌بندی آن‌ها بر اساس ظرفیت باربری و ابعاد بدنه است.
۱. آنتونوف AN-124
آنتونوف AN-124 که در دوران اتحاد جماهیر شوروی توسط دفتر طراحی آنتونوف در اوکراین توسعه یافت، همچنان بزرگ‌ترین هواپیمای نظامی جهان از نظر ظرفیت بار به‌شمار می‌رود. این هواپیما در سال ۱۹۸۶ معرفی شد و امروزه در اختیار نیروی هوایی روسیه و شرکت Volga-Dnepr برای مأموریت‌های نظامی و تجاری سنگین قرار دارد.
• ظرفیت بار: تا ۱۵۰ تُن
• حداکثر وزن برخاست: بیش از ۴۰۰٬۰۰۰ کیلوگرم
• طول بدنه: ۶۹٫۱ متر
• دهانه بال: ۷۳٫۳ متر
این هواپیما می‌تواند تانک، بالگرد و حتی بدنه سایر هواپیماها را جابجا کند. طراحی آن شامل رمپ جلویی بارگیری و سیستم چرخ‌های چندگانه برای فرود در باندهای غیرآماده است.
۲. لاکهید مارتین C-5M سوپر گلکسی
C-5M سوپر گلکسی، بزرگ‌ترین هواپیمای ترابری راهبردی در نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا است. نسخه اولیه آن (C-5A) در سال ۱۹۶۹ معرفی شد و بعدها با موتورهای جدید و اویونیک پیشرفته ارتقا یافت.
• ظرفیت بار: حدود ۱۳۰ تُن
• حداکثر وزن برخاست: ۳۸۱٬۰۱۸ کیلوگرم
• طول بدنه: ۷۵٫۵ متر
• دهانه بال: ۶۷٫۹ متر
ویژگی منحصر‌به‌فرد آن، بارگیری هم‌زمان از جلو و عقب هواپیما است. این هواپیما نقش کلیدی در استراتژی تحرک سریع جهانی ایالات متحده ایفا می‌کند.
۳. بوئینگ C-17 گلوبمستر III
C-17 گلوبمستر III، هواپیمای ترابری تاکتیکی و راهبردی نیروی هوایی آمریکا است که از سال ۱۹۹۵ در خدمت است.
• ظرفیت بار: ۷۷٫۵ تُن
• حداکثر وزن برخاست: ۲۶۵٬۳۵۲ کیلوگرم
• طول بدنه: ۵۳ متر
• دهانه بال: ۵۱٫۷ متر
این هواپیما قادر به فرود در باندهای کوتاه و نیمه‌آماده است و در عملیات‌های نظامی در عراق، افغانستان و همچنین امدادهای بشردوستانه مشارکت داشته است.
۴. شی‌آن Y-20
Y-20 جدیدترین هواپیمای ترابری سنگین چین است که توسط شرکت صنایع هوافضای شی‌آن طراحی و از سال ۲۰۱۶ در خدمت ارتش چین قرار دارد.
• ظرفیت بار: ۶۶ تُن
• حداکثر وزن برخاست: حدود ۲۲۰٬۰۰۰ کیلوگرم
• طول بدنه: ۴۷ متر
• دهانه بال: ۴۵ متر
Y-20 نقش مهمی در افزایش توانمندی ترابری راهبردی ارتش چین دارد و انتظار می‌رود در آینده به موتورهای ساخت داخل (WS-20) مجهز شود.
۵. آنتونوف AN-22
AN-22 نخستین بار در سال ۱۹۶۵ به پرواز درآمد و تا مدت‌ها بزرگ‌ترین هواپیمای توربوپراپ جهان بود.
• ظرفیت بار: ۶۰ تُن
• وزن خالی: ۱۱۴٬۰۰۰ کیلوگرم
• طول بدنه: ۵۷٫۸ متر
• دهانه بال: ۶۴٫۴ متر
این هواپیما توسط موتورهای ملخی قوی و بزرگ مجهز شده و برای عملیات‌های هوابرد و ترابری سنگین در ارتش شوروی سابق و روسیه استفاده می‌شد.
۶. ایلیوشین IL-76
IL-76 در دهه ۱۹۷۰ برای انتقال بارهای سنگین به مناطق دوردست طراحی شد و در بیش از ۳۰ کشور به کار گرفته شده است.
• ظرفیت بار: ۵۰ تُن
• حداکثر وزن برخاست: ۱۹۰٬۰۰۰ کیلوگرم
• طول بدنه: ۴۶٫۶ متر
• دهانه بال: ۵۰٫۵ متر
این هواپیما برای عملیات در باندهای غیرآماده طراحی شده و در انواع مختلف مانند سوخت‌رسان و مرکز فرماندهی هوایی نیز ساخته شده است.
۷. کاوازاکی C-2
C-2، هواپیمای ترابری متوسط ساخت ژاپن است که جایگزین مدل C-1 شده و در خدمت نیروی دفاع هوایی ژاپن قرار دارد.
• ظرفیت بار: ۳۷٫۶ تُن
• حداکثر وزن برخاست: ۱۴۱٬۰۰۰ کیلوگرم
• طول بدنه: ۴۴ متر
• دهانه بال: ۴۴٫۴ متر
این هواپیما با وجود اندازه متوسط، برد و سرعت بالایی دارد و قابلیت صادرات به بازارهای بین‌المللی نیز دارد.
۸. ایرباس A400M اطلس
A400M اطلس، هواپیمای ترابری نظامی چهار موتوره ساخت ایرباس است که از سال ۲۰۱۳ در کشورهای ناتو خدمت می‌کند.
• ظرفیت بار: ۳۷ تُن
• وزن خالی: ۷۶٬۵۰۰ کیلوگرم
• طول بدنه: ۴۵٫۱ متر
• دهانه بال: ۴۲٫۴ متر
این هواپیما بین هواپیماهای راهبردی مانند C-17 و مدل‌های تاکتیکی مانند C-130 قرار می‌گیرد و توانایی سوخت‌رسانی و عملیات امدادی را دارد.
۹. شانکسی Y-9
Y-9 نسخه پیشرفته هواپیمای Y-8 چین است که در دهه ۲۰۱۰ وارد خدمت شد و وظایف ترابری تاکتیکی را انجام می‌دهد.
• ظرفیت بار: ۳۰ تُن
• وزن ساختاری: ۳۹٬۰۰۰ کیلوگرم
• طول بدنه: ۳۶ متر
• دهانه بال: ۴۰ متر
Y-9 می‌تواند چترباز، تجهیزات سبک و حتی خودروهای زرهی سبک حمل کند و نسخه‌هایی برای شناسایی و هشدار زودهنگام نیز دارد.
۱۰. لاکهید مارتین C-130J سوپر هرکولس
C-130J نسخه ارتقا‌یافته‌ی هواپیمای معروف C-130 است که از دهه ۱۹۵۰ در خدمت بوده و در بیش از ۷۰ کشور جهان استفاده می‌شود.
• ظرفیت بار: ۲۱ تُن
• حداکثر وزن برخاست: ۷۴٬۳۸۹ کیلوگرم
• طول بدنه: ۳۴٫۳ متر
• دهانه بال: ۴۰٫۴ متر
این هواپیما با قابلیت پرواز از باندهای ناهموار و کوتاه، مأموریت‌های متنوعی از جمله جابه‌جایی نیرو و تجهیزات، عملیات امدادی و جستجو و نجات را انجام می‌دهد.
توسعه و استفاده از هواپیماهای بزرگ نظامی بازتابی از نیازهای روزافزون به تحرک راهبردی و تاکتیکی در نیروهای مسلح جهان است. این غول‌های پرنده، نه‌تنها ابزار حمل بار هستند، بلکه ستون فقرات عملیات نظامی و امدادرسانی در سراسر جهان محسوب می‌شوند.
سوالات متداول درباره بزرگ‌ترین هواپیماهای نظامی
۱. بزرگ‌ترین هواپیمای نظامی که تاکنون ساخته شده چیست؟
آنتونوف An-124 عنوان بزرگ‌ترین هواپیمای نظامی از نظر ظرفیت بار را در اختیار دارد. این هواپیما توانایی حمل تا ۱۵۰ تن بار را دارد و همچنان در مأموریت‌های حمل‌ونقل سنگین به‌صورت فعال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲. هواپیماهای ترابری نظامی چه تفاوتی با هواپیماهای باری غیرنظامی دارند؟
هواپیماهای نظامی برای تحمل بارهای سنگین، نشست و برخاست در باندهای آماده‌نشده، اعزام سریع و در برخی موارد، عملیات پرتاب هوایی طراحی شده‌اند. آن‌ها همچنین برای شرایط میدانی نبرد تجهیز شده‌اند، برخلاف بیشتر هواپیماهای باری غیرنظامی.
۳. چه عواملی اندازه‌ی یک هواپیما را در این زمینه تعیین می‌کند؟
در درجه اول، ظرفیت بار، طول بدنه و طول بال‌ها معیار هستند. همچنین حداکثر وزن برخاست (MTOW) و استحکام سازه نیز از عوامل مهم‌اند، به‌ویژه برای حفظ انعطاف‌پذیری عملیاتی.
۴. آیا هواپیماهای قدیمی مانند An-22 و Il-76 هنوز در حال استفاده هستند؟
بله، اگرچه به‌صورت محدود. هواپیمای Il-76 همچنان به‌طور گسترده مورد استفاده است و نسخه‌های به‌روزشده‌ی زیادی از آن وجود دارد. An-22 نیز گهگاهی در روسیه به کار گرفته می‌شود، اما تا حد زیادی با هواپیماهای جدیدتر جایگزین شده است.
۵. چرا کشورها در ساخت هواپیماهای نظامی بزرگ‌تر سرمایه‌گذاری می‌کنند؟
برای پشتیبانی از اعزام سریع جهانی، حمل تجهیزات فوق‌سنگین و پاسخ‌گویی به بحران‌ها—چه نظامی و چه بشردوستانه—در کوتاه‌ترین زمان ممکن. هرچه هواپیما بزرگ‌تر باشد، بهره‌وری حمل بار در هر مأموریت بالاتر خواهد بود.
